 O`zbekiston yozuvchisi Abdulla Qahhor
Bu esdalik yozuvchi Abdulla Qahhorning 100 yillik tavalludiga bahishlab bibliografiya – o`lkashunoslik axborotlari bo`limi tomonidan o`rta va katta yoshdagi kitobxonlarga mo`ljallab yozilgan. Esdalikda yozuvchining hayoti va ijodidan namunalar yozilgan. Esdalikdan yozuvchining 100 yoshiga bag`ishlab o`tkaziladigan tadbirlarida va kitob ko`rgazmalarni tashkil etishda foydalanishingiz mumkin.
O`zbekiston Respublikasi bolalar kutubxanasi
O`zbekiston yozuvchisi Abdulla Qahhor
100 - yoshda.
Toshkent-2007.
Bu esdalik yozuvchi Abdulla Qahhorning 100 yillik tavalludiga bahishlab bibliografiya – o`lkashunoslik axborotlari bo`limi tomonidan o`rta va katta yoshdagi kitobxonlarga mo`ljallab yozilgan. Esdalikda yozuvchining hayoti va ijodidan namunalar yozilgan. Esdalikdan yozuvchining 100 yoshiga bag`ishlab o`tkaziladigan tadbirlarida va kitob ko`rgazmalarni tashkil etishda foydalanishingiz mumkin.
Chinakam iste'dod sohibi, hamisha xalqni
teran hurmatiga sazovor bo`lgani, xalq
dilidan joy olgani holda asrlar osha yashayveradi.
O`zbek adabiyoti asoschilaridan biri Abdulla
Qahhor bosib o`tgan sharafli va mashaqqatli
Yo`l har-bir qalamkash, har-bir
oddiy kitobxon uchun ibrat maktabidir.
Ozod Sharofutdinov.
O`zbek adabiyoti taraqqiyotiga katta qissa qo`shgan O`zbekiston yozuvchisi Abdulla Qahhor 1907 yilda Qo`qon shahrida temirchi oilasida dunyoga kelgan.
Uning otasi temirchi edi, tirikchilik uchun qishloqma - qishloq ishlab yurardi. Shu tufayli Abdullaning bolaligi Yaynan, Kudash, Buvayda, Olg`or, Oqg`o`rg`on kabi Qo`qon atrofidagi qishloqlarda kechadi. 1922-1924 yillarda Abdullaning adabiyotga qiziqishi uyg`onadi. Bu yillarda u Qo`qon pedtexnikumida shoirlar Pushkin, Gogol', Turgenev, Tolstoy asarlaridan xabardor bo`ladi. Texnikumda chiqadigan "Bilim yurti" devoriy gazetasida she'rlari va maqolalari bilan tez-tez qatnashib turadi. 1923 yilning dekabr' oyida " Mushtum jurnalida" yozuvchining birinchi fel'etoni bosilib chiqadi. Shundan keyin u respublika matbuotida "Gulyor", "Yalangoyoq", "Nishi", "Movlon Kufur", taxalluslar bilan tez-tez satirik she'rlar, hikoyalar yoza boshladi. Abdulla Qahhor 1926 yilda O`rta Osiyo Davlat universitetiga o`qishga kiradi va universitetni tugatib yana jurnalistik faoliyat bilan shug`illanadi. Bu yillarda uning o`nlab satirik she'rlari va ellikdan ortiq fel'etonlari bosilib chiqdi. Shunday qilib birin-ketin yangi she'rlar , fel'etonlar, hikoyalar , xabarlar, tanqidiy lavhalar gazetalarda chiqaverdi. "Uchrashganda", "Bildirishi", " Salla-to`n", "har qarisa", "Eshonimning boshlaridan o`tganlari ", "Tort tilingni, olifta yigit", " O`zing shifo ber", "Oming", "Pesh qildim", "Qo`qon habarlari", "Yangi lug`atlar" kabi o`nlab asarlari 1924 yilda bosilib chiqadi. Shunday qilib , Abdulla Qahhor adabiyotga hajvchi yozuvchi sifatida kirib keldi, birinchi qadamlaridayoq yangi o`zbek adabiyotida fel'eton , hajviy hikoyalar, yumoristik lavha, ocherk kabi janrlarining rivojida rol o`ynadi.
Adibning boshqa hikoyalari ancha yuksak saviyada yozilgan. Masalan "Ko`k konvert", "Kampirlar sim qoqdi" hikoyalarida bir janr siru asrorini puxta egallagan, xalq tilini jami nafisliklarini yaxshi o`zlashtirgan , qalami ravon adibning shakllangan uslubini yaqqol sezib turamiz. Yozuvchining dunyo yuzini ko`rgan birinchi kitobi 1932 yilda bosilib chiqqan "Qish hukm ostida" degan kichik qissasidir. Shundan so`ng uning "Olam yasharadi", "Tangrining kulgisi" degan to`plamlari bosildi. Qissa va to`plamlardagi hikoyalarining mavzui muhim, G`oyalari hayotiy, ko`pchiligida yosh yozuvchining hayotini puxta bilishi sezilib turadi. M.Gor'kiyning "Mening universitetlarim", A.Serafimovichning "Temir oqim" kabi yirik asarlarini tarjima qilgani uning bu soxada mehnati hoyat samarador bo`lganidan dalolat beradi. Shu bilim va tajriba asosida A.Qahhor 1930 yilda 23 yoshida "Sarob" romanini yozishga kirishib , 1934 yilda tugatdi. Bu asar o`zbek prozasining rivojiga katta hissa bo`lib qo`shildi. Yozuvchining urushdan keyingi yillarda yaratgan " Qo`shchinor chiroqlari", "Shohi so`zana", "Og`riq tishlar", "Tobutdan tovush", "Ayajonlarim komediyalari bilan o`zbek dramaturgiyasi rivojiga ham salmoqli qissa qo`shgan. Ayniqsa " Shohi so`zana" p'esasida dramaturg quruq va bo`sh yerlarni o`zlashtirishning muhim ijtimoiy- siyosiy ahamiyatini zo`r mahorat bilan tasvirlaydi. P'esa mamlakatimiz va qardosh demokratik respublikalar sahnalarida muvaffaqiyatli namoyish qilindi. Mazkur p'esa boshqa davlatlarda mukofotga sazovor bo`lgan. Yozuvchining "Sinchalak" 1958 yilda, "Muxabbat"1968 yilda, "O`tmishdan ertaklar" 1965 yilda, Qissalari o`zbek prozasining taraqqiyotiga muhim qissa bo`lib qo`shildi. U "O`tmishdan ertaklar" qissasi uchun Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofotiga sazovor bo`ldi. Abdulla Qahhorning birinchi bor qo`l urib yaratgan hikoyasi "Boshsiz odam" edi. Keyinchalik adib bu hikoyani o`zining olti tomlik asarlariga ham kiritdiki, bu fakt muallifining "Boshsiz odam"ga munosabati ko`p yillar davomida ijobiy bo`lib qolganidan dalolat beradi. Darhaqiqat , hikoyada adib o`z oldiga qo`ygan maqsadiga erishgan bo`lgan, esda qoladigan individual hususiyatlari bilan ajralib turadigan qahramon obrazi yaratilgan.
30 -yillarning o`rtalarida Abdulla Qahhor birin-ketin "Anor", "O`g`ri", "Bemor", "Tomashabog` " kabi hikoyalarini e'lon qildi. Oradan bir-ikki yil o`tgach "Millatchilik" degan hikoyasi bosilib chiqdi. Ularning hammasi o`tmish mavzuida bo`lib oddiy odamlarning ayanchli taqdiri haqida hikoya qiladi. "Qo`qon harobalari orasida" deb nomlangan hikoyasida shunday deb yozilgan
Nurlaring o`chmasin bu jahonda,
So`nmagil ey muborak charoq .
Yashagil ko`p zamon bul zamonda ,
Zulm elin jabr elin aylading.
Adabiyot sohasidagi xizmatlari uchun Abdulla Qahhor O`zbek xalq yozuvchisi unvoni, orden va medallar bilan taqdirlandi. U 1968 yil 25 may kuni Moskva shaxrida 61 yoshida vafot etdi. Vafotidan so`ng "Buyuk xizmatlari uchun" ordeni bilan taqdirlandi.
Abdulla Qahhor o`zbek xalqining qalami o`tkir ijodkori edi. Uning shogirdlari o`z izdoshlarini ustoz ruhida tarbiyalashga intildilar. Abdulla Qahhor qattiqqo`l ustoz bo`lgan , U shogirdlari asarlarini sinchiklab tahlil , talqin qilgan . "Ma'rif hakimning " "Hayot Qo`shig`i", Saidahmad Husan Ho`jaevning "Tortiq" to`plamlarini shunday tahrir qildiki, bunday tanqidga uncha -muncha shogirdning toqat qilishi amri mahol edi. Uning ayovsiz lekin, haqqoniy talqinlariga yozuvchilar ko`nikdilar. Qattiq qo`l ustoz iste'dod bilan yozilgan asarlar mualliflarini qo`llab -quvvatlashga alohida e'tibor berdi. E.Voqidov, A.Oripov, U.Nazarov, O`.Umarbekov, O`.qoshimovlar A. Qahhor meqrini qozongan ijodkorlardandir.
A.Qahhor o`z shogirdlari bilan do`st, hamfikr bo`lib ketgan edi. Ustoz xonadonida shogirdlari bilan yig`ilishib turardilar. Xalqimiz "Ustoz otangdan uluq" deb bejiz aytmaydi. Xudo yuqtirgan bo`lsagina, odam ustoz maqomiga ko`tariladi. Shogirdlikni hamma ham uddalayvermaydi. Ustoz va shogirdlik ikki kishining uzoq davom etadigan ruhiy - ma'naviy, aqliy -e'tiqodiy bahsi, murakkab sinovlardan o`tishi. Hech qachon tayyor shogird bo`lmaganiday, intiluvchi yoshga yuragini ochib beradigan, tajriba - bilimlarini Xizirday in'om etadigan ustoz qam bo`lmaydi.
Adabiyotlar ro`yhati.
1. Kampirlar sim qoqdi.: Hikoyalar.- T.: Adabiyot va san'at nashriyoti, 2000.- 48b.
2. O`tmishdan ertaklar.: Qissalar.- T.: Sharq , 2002.- 192b.
3. Asarlar 5 jildlik.-T.:Adabiyot va san'at nashriyoti, 1987.-336b
4. Anor. qissa va hikoyalar.- T.: G`.G`ulom nashriyoti, 2005.- 198b.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1.Sodiqov T. So`z sayqaltaroshi. G`G`SoG`lom avlod. -2007.-9 may.- B.5.
2. Sharofutdinov O. Xayot bilan xamnafas.- T.,- 1983.- B. 3-27.
3. Rasulov A. Ustoz va shogird.; A.Qahhor tavalludining 100 yil oldidan. G`G` Xalq suzi. -2007.-10 aprel.
4. Sharofutdinov.O . - T., 1988. B. 256.
5. Nazarov B. Abdulla Qahhor va jahon adabiyoti.: Adib tavalludining 100 yilligiga.G`G` Xalq so`zi.-2007.-14 avgust.
6. Mirvaliev S. O`zbek adiblari.- T., "Fan" nashriyoti,1993.-B.56-58.
| 
